Ryś
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	ssaki żyworodne
Szczep	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Rodzina	kotowate
Rodzaj	Lynx
Gatunek	ryś
Nazwa systematyczna
Lynx lynx
(Linnaeus, 1758)
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: podwyższonego ryzyka
Zasięg występowania

 

Bawiące się kocięta

Ryś, ryś eurazjatycki (Lynx lynx) - ssak z rodziny kotowatych. Opisany w 1758 roku pod nazwą Felis lynx.

Charakterystyka ogólna

Największy z rysi. Wierzch czarnożółtorudy z brunatnymi plamkami (wyraźniejsze u populacji górskich, i mniej wyraźne u nizinnych), brzuch i bokobrody białe. Uszy są zakończone charakterystycznym pędzelkiem, ogon ciemniejszy na czubku. W Polsce pozostało około 200 rysiów.

Wymiary

Długość ciała bez ogona

70 - 130 cm

Długość ogona

15 - 40 cm

Wysokość w kłębie

50 - 75 cm

Masa ciała

15 - 38 kg

Pokarm

Pożywienie: gryzonie, ptaki, sarny, młode jelenie i dziki. Nie je padliny.

Rozród

Ciąża trwa około 67-74 dni, w miocie jest od 1 do 4 , wyjątkowo 6 kociąt. Kocięta ważą około 290 g, otwierają oczy między 24 i 30 dniem życia; ssą do 3-6 miesięcy. Samodzielność osiągają przed upływem 1 roku życia; samice dojrzewają płciowo w wieku od 9 miesięcy do 1,5 roku, samce później, w wieku od 1,5-2 lat.

Długość życia

Na wolności żyją 14-17 lat.

Tryb życia

Prowadzą samotniczy, nocny tryb życia. Rewiry samców są większe niż rewiry samic; rewir jednego samca może zachodzić na rewiry 2-3 samic. W trakcie poszukiwania jedzenia rysie przemierzają średnio 7 km w czasie jednej nocy; wbrew utartym poglądom ryś nie czatuje na ofiarę na gałęzi, ale aktywnie jej poszukuje. Samice z młodymi mogą polować również za dnia.

Siedlisko

Stare drzewostany o gęstym podszycie, zarówno górskie jak i nizinne; w zależności od obfitości siedliska, rewir rysia eurazjatyckiego może się wahać od 130 km² do 1400 km².

Występowanie

Pierwotnie zasięg rysia obejmował obszar od Pirenejów po Kamczatkę, od Bałkanów po Skandynawię i od Turcji po Kaszmir i Tybet. Obecny naturalny zasięg gatunku nie obejmuje krajów Europy Zachodniej. Od lat siedemdziesiątych zasięg ponownie zaczął się rozszerzać dzięki reintrodukcji na obszarach Szwajcarii, Austrii, Czech, Francji i Słowenii. W Skandynawii obserwuje się rozprzestrzenianie tego gatunku poza koło podbiegunowe. Wyróżnia się następujące podgatunki rysia:

• Lynx lynx lynx - Półwysep Skandynawski, Niż Europejski, Europa Zachodnia w tym Polska (Puszcza Białowieska, Puszcza Kampinoska, Beskid Sądecki, Bieszczady i europa wschodnia Syberia.
• Lynx lynx carpathica - Karpaty, w tym ich polską część
• Lynx lynx dinniki - Kaukaz, Iran i Azja Mniejsza
• Lynx lynx isabellinus - Turkmenistan, Afganistan, Pakistan, północne Indie, Himalaje i Tybet
• Lynx lynx koslovi - południowa Syberia, wybrzeża Bajkału i północna Mongolia
• Lynx lynx sardiniae † - Sardynia, wymarły
• Lynx lynx wrangeli - wschodnia Syberia, w tym góry Stanowe
• Lynx lynx stroganovi - wybrzeża Amuru

Wg niektórych starszych systemów do rysia eurazjatyckiego zaliczano też rysia kanadyjskiego i iberyjskiego. Dokładniejsze badania pozwoliły na wydzielenie tych taksonów jako osobnych gatunków.

Status rysia eurazjatyckiego jest różny w zależności od obszaru:

• Francja: wytępiony ok. 1900 roku, obecnie reintrodukowany w Wogezach i Pirenejach.
• Niemcy: wytępiony w 1850. W latach 90. XX wieku reintrodukowany w Lesie Bawarskim i Harzu. W roku 2002 stwierdzono pierwszy miot dzikich rysi na terenie Niemiec.
• Szwajcaria: wyginął w roku 1915, reintrodukowany w roku 1971; z obszaru Szwajcarii rysie przewędrowały do Austrii, gdzie już od dawna były wytrzebione.
• Polska: rysie zamieszkują Puszczę Białowieską, Karpaty i Puszczę Kampinoską, gdzie zostały reintrodukowane pod koniec XX wieku. W latach osiemdziesiątych XX wieku pojawiły się na Roztoczu i w Puszczy Solskiej, prawdopodobnie wędrując od strony Bieszczadów.
• Karpaty: na tym górzystym obszarze od Czech do Rumunii żyje ok. 2200 rysi.
• Półwysep Bałkański: w Serbii, Macedonii, Albanii i Grecji żyje w sumie około 50 rysi; ta niemal wymarła populacja ma szansę zostać zasilona przez rysie migrujące z obszaru Słowenii.
• Skandynawia: W Norwegii, Szwecji i Finlandii żyje w sumie około 2500 rysi. Skandynawskie rysie były bliskie wyginięcia, ale ich liczebność zwiększyła się dzięki ochronie. W międzyczasie zniesiono zakaz polowania na te zwierzęta.
• Rosja: ponad 90% wszystkich rysi eurazjatyckich zamieszkuje lasy Syberii. Ich zasięg obejmuje obszar od zachodnich granic Rosji do wyspy Sachalin na Pacyfiku.
• Azja Środkowa: rysie występują też naturalnie w Chinach, w prowincjach Gansu, Qinghai, Syczuan i Shaanxi, a także w Mongolii, Uzbekistanie, Kazachstanie, Turkmenistanie, Kirgistanie i Tadżykistanie.