Świnia domowa

Świnia domowa

Systematyka

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada ssaki

Podgromada ssaki żyworodne

Szczep łożyskowce

Rząd parzystokopytne

Podrząd świniokształtne

Rodzina świniowate

Rodzaj Sus

Gatunek świnia domowa

Nazwa systematyczna

Sus scrofa f. domestica

Linnaeus, 1758

Świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) – zwierzę hodowlane udomowione między VII. a VI. w. p.n.e. Dostarcza hodowcom mięsa, tłuszczu, skóry, podrobów, szczeciny.

Jest ssakiem z rzędu parzystokopytnych, rodziny świniowatych.

Udomowienie

Świnia domowa pochodzi od dzika, którego udomowienie nastąpiło przed ok. 7 tys. lat w Azji, a następnie w Europie.

Za przodków świń uważa się podgatunki dzika europejskiego (Sus scrofa): Sus scrofa scrofa, który występował w Europie i północnej Afryce oraz azjatyckich Sus scrofa cristatus i Sus scrofa vittatus. Archeolodzy z Durham University w Wielkiej Brytanii twierdzą, że pierwsze świnie przywędrowały do Europy ze Środkowego Wschodu wraz z rolnikami z epoki kamiennej, 6800-4000 lat temu, a dopiero po ich przybyciu rozpoczął się proces udomowiania dzika.

W stosunkowo długim procesie udomowienia, a później uszlachetniania zasadniczo zmienił się pokrój świń. Współczesna świnia zdecydowanie różni się proporcjami ciała w stosunku do dzikich przodków czy nawet do ras prymitywnych. Po pewnym czasie zwierzęta te przystosowały się do warunków bytowania stworzonych im przez człowieka. Nocny tryb życia zamienił się na dzienny, zdecydowanie zmienił się także rozród – w stosunku do dzikiego przodka, u którego występował tylko jeden okres rozrodu przypadający na grudzień, u świni współczesnej występują w miarę regularne cykle płciowe (rujowe) trwające zwykle 21 dni charakteryzujące się u loch gotowością do rozrodu w jednym dniu cyklu i popędem w tym dniu oraz ciągłym popędem płciowym u knurków.

Po wielu badaniach naukowych i obserwacjach stwierdzono, że świnia domowa wykazuje się dużą inteligencją. Uważa się, iż ich intelekt jest na poziomie przeciętnego trzylatka. Są zatem, wbrew powszechnym opiniom, mądrzejsze od psów.

Prosięta świni domowej

Nazewnictwo zootechniczne poszczególnych grup trzody chlewnej

knur – samiec świni domowej zdolny do użytkowania rozpłodowego
locha (maciora) – dorosła samica świni domowej użytkowana rozpłodowo
locha prośna (ciężarna) – samica bez powtarzającej się rui, później z zewnętrznymi oznakami ciąży
locha luźna (jałowa) – samica po zakończonym okresie karmienia prosiąt, przed nowym zapłodnieniem
locha karmiąca – samica po wyproszeniu odchowująca prosięta do czasu ich odsadzenia
locha użytkowa – dorosła samica użytkowana w kierunku wykorzystania zdolności do rozmnażania
locha zarodowa – samica świni wpisana do ksiąg zwierząt zarodowych, użytkowana w kierunku wykorzystania zdolności do przekazywania cennych cech potomstwu
prosię – młoda świnia w wieku od urodzenia do 12 tygodnia życia
prosię ssące – młoda świnia w wieku od urodzenia do odsadzenia od matki (w wieku 4-8 tygodni)
prosię odsadzone – młoda świnia po odłączeniu od maciory w wieku 12 tygodni
warchlak – młoda świnia w wieku 12-18 tygodni, o masie ciała 25-45 kg
knurek hodowlany – młody samiec wyselekcjonowany i przeznaczony do hodowli w wieku 4-8 miesięcy
tucznik – świnia od 4 miesiąca życia tuczona do określonej masy ciała (w zależności od rodzaju tuczu) następnie przeznaczana na ubój
wieprzek – osobnik płci męskiej wykastrowany i przeznaczony na tucz

Zootechniczna terminologia części ciała

głowa z szyją
- uszy, oczy, ryj, tarczka ryja, pysk, policzek, żuchwa, kark, podgardle, bok szyi
tułów
- część przednia – kłąb, łopatka, ramię (szynka przednia)
- część środkowa – grzbiet, lędźwie, ożebrowanie (bok, żebra), mostek, brzuch, podbrzusze, wymię z sutkami (locha) lub puzdro (knur)
- część tylna – krzyż, biodro, szynka, ogon, pachwina
nogi
- przednia noga: podramię, napiąstek, nadpęcie, staw pęcinowy, pęcina, racice, raciczki,
- tylna noga: goleń (golonka), staw skokowy z piętą, nadpęcie, staw pęcinowy, pęcina, racice, raciczki

Anatomia i biologia świni

W organizmie świni wyróżnia się następujące układy narządów:

zespół narządów ruchu
powłoka wspólna
zespół narządów trawiennych
zespół narządów oddechowych
zespół narządów moczowo-płciowych
układ krążenia wraz z gruczołami dokrewnymi
układ nerwowy wraz z narządami zmysłów

Normalna temperatura ciała zdrowej świni wynosi około 37,2 °C. Ciąża u świń trwa około 112-114 dni (3 miesiące, 3 tygodnie i 3 dni). Świnia już w wieku 6 miesięcy może osiągnąć użytkową (z punktu widzenia potrzeb człowieka: może być przeznaczona na ubój) wagę ponad 100 kg (dorosłe samce knury niektórych odmian ważyć mogą do ponad 350 kg i osiągać wysokość ponad 90 cm, natomiast samice - lochy - bywają o kilkadziesiąt kilogramów lżejsze i kilkanaście centymetrów niższe), a żyć może - jeśli nie zostanie przeznaczona na ubój - do około 12 lat.

Rasy świń w Polsce

Tradycyjnie hodowano w Polsce świnie rasy polska biała zwisłoucha i inne o lokalnym znaczeniu. Rasy te mają mały udział mięsa w tuszy, dlatego obecnie w tuczu wielkotowarowym świnie przeznaczane na rzeź są zazwyczaj pierwszym pokoleniem mieszania linii matecznej i ojcowskiej. Tylko dla takich mieszańców uzyskuje się odpowiedni materiał mięsny oraz niskie koszty produkcji.

W liniach matecznych używa się głównie rasy: polska biała zwisłoucha (pbz) oraz wielka biała polska (wbp).

W liniach ojcowskich używa się rasy: pietrain, duroc, hampshire oraz linia 990.

Hoduje się też stare polskie rasy jako tzw. bank materiału genetycznego: złotnicka biała i pstra, puławska.

Zagraniczne rasy

Niektóre zagraniczne rasy świń: berkshire, duroc, pietrain, hampshire, tamworth, kune kune, wietnamska zwisłobrzucha (vietnamise potbelied)